Wystawa zawiera ścieżkę dźwiękową
Zwiększ głośność, dla lepszego odbioru
B I O G R A M Y

O. Jerzy Tomziński

urodził się w 1918 r. w Przystajni k. Częstochowy. Gdy miał 13 lat wyjechał do Krakowa, gdzie ukończył gimnazjum. Po maturze wstąpił do zakonu paulinów na Jasnej Górze, z którą jest związany do dziś. W ciągu kolejnych siemdziesięciu lat był m.in. kustoszem na Jasnej Górze, proboszczem w Leśnej Podlaskiej, przeorem i generałem zakonu, a także jednym z najbliższych spółpracowników prymasa Wyszyńskiego. Uczestniczył też w soborze watykańskim II. Jak sam twierdzi, Pan Bóg postawił go w centrum wydarzeń historycznych Polski.


Franciszka Kożuch (z d. Turbak)

urodziła się w 1916 r. w Sytnerzu na terenie byłej Jugosławii (wówczas Austro-Węgry) w rodzinie polskich emigrantów. Po ukończeniu szkoły podstawowej pracowała w zakładzie włókienniczym, a podczas II wojny światowej – w fabryce w Jugosławii. Razem z innymi rodakami zamieszkującymi polskie kolonie przyjechała po wojnie do Polski i zamieszkała w Nowogrodźcu na Dolnym Śląsku, gdzie pracowała jako kucharka w przedszkolu.


Jadwiga Żdan (z d. Seredyńska)

urodziła się w 1916 r. w Birczy pod Przemyślem. Wychowała się i mieszkała w Drohobyczu, gdzie ukończyła szkołę powszechną i gimnazjum, a następnie seminarium nauczycielskie w Jaworowie. Na początku II wojny światowej przeniosła się z mężem do Krakowa, a w 1944 r. do Lubaczowa, gdzie mieszka do dziś. Przez większą część dorosłego życia prowadziła dom, wychowywała dzieci i pomagała mężowi, który był weterynarzem.


Halina Duczmal-Pacowska

urodziła się w 1923 r. w Krotoszynie. Była harcerką, a podczas II wojny świato- wej m.in. członkiem Szarych Szeregów i nauczycielką przedmiotów humanistycznych na tajnych kompletach. Po wojnie obroniła doktorat i pracowała w Instytucie Geologicznym w Warszawie, doznając trudności ze strony władz komunistycznych ze względu na swoją wojenną działalność. Z zamiłowania malarka. Otworzyła we własnym mieszkaniu Najmniejsze Muzeum Świata i wykładała malarstwo na Uniwersytecie Trzeciego Wieku. Obecnie prowadzi telefon zaufania dla młodych ludzi.


Opis zdjęcia

Eugeniusz Merluk

urodził się 1922 r. w Śniatynie w województwie stanisławowskim. Ukończył szkołę powszechną i trzy klasy gimnazjum. W czasie wojny pracował w niemieckiej firmie budującej mosty, a później w Wojsku Polskim jako szofer. Przebywał na froncie, m.in. we Wrocławiu i Kołobrzegu, a moment zakończenia wojny zastał go nad Łabą. Zdemobilizowany w 1947 r. trafił do Brzegu Dolnego, gdzie pracował jako kierowca. Do 2017 r. jeździł swoim ulubionym fiatem. Do dziś śpiewa w chórze.


Janina Byra

urodziła się w 1923 r. w Suścu na Roztoczu, w rodzinie, która prowadziła małe gospodarstwo rolne i sprzedawała drewno w Tomaszowie Lubelskim. Jako dziecko pomagała rodzicom w handlu, zbierała owoce leśne i pracowała u innych gospodarzy. W czasie wojny była świadkiem okupacji niemieckiej i represji wobec mieszkańców Suśca za pomoc partyzantom. Po wojnie przeniosła się z mężem do Nowego Lublińca i pracowała w PGR-ze, gdzie otrzymała mieszkanie.


Katarzyna Czykiel

urodziła się w 1927 r. w Leśniowicach, w dzisiejszym obwodzie lwowskim, gdzie jej rodzice prowadzili gospodarstwo. Podczas II wojny światowej musiała ukrywać się przed napadającymi Polaków Ukraińcami i nocować w kościele w Nawarii. Po wojnie przyjechała z rodziną do Brzegu Dolnego, gdzie zajęła się prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci.


Katarzyna Kogut (z d. Koper)

urodziła się w 1918 r. w Suścu na Roztoczu. Była najstarszym dzieckiem w rodzinie, dlatego po śmierci matki opiekowała się piątką rodzeństwa i prowadziła dom. Podczas II wojny światowej należała do Armii Krajowej, była więziona przez Niemców, widziała wywózkę Żydów pociągami do Bełżca. Po wojnie dotknęły ją represje związane z kolektywizacją. Obecnie mieszka w Nowym Lublińcu.


Opis zdjęcia

Zdzisław Pastucha

urodził się w 1922 r. w Warszawie. Potem zamieszkał w Drewnicy, gdzie ukończył szkołę powszechną. Pracował m.in. w firmie Unic-Neon i Steyr-Daimler-Puch. W 1940 r. został schwytany w trakcie łapanki i trafił na roboty przymusowe na Litwie, skąd próbował uciec. Po pobycie w kilku niemieckich więzieniach w 1943 r. trafił do KL Buchenwald, a po wojnie przebywał w obozie dla dipisów w Neumünster. W 1946 r. wró- cił do Polski i zamieszkał najpierw w Łodzi, a potem w Warszawie. Pracował w branży energetycznej.


Kazimiera Nowak (z d. Słoma)

urodziła się w 1918 r. w Skrzynkach (obecnie Mościenica) w Wielkopolsce. Wychowała się w wielodzietnej rodzinie w dużym majątku. Ukończyła siedem klas szkoły powszechnej w Kórniku, a następnie pomagała rodzinie w gospodarstwie. Podczas wojny została wywieziona do pracy przymuso- wej jako pomoc domowa w Breslau (późniejszym Wrocławiu). Pod koniec wojny wyszła za mąż i zamieszkała z mężem w Kórniku, gdzie przez kolejne lata prowadziła gospodarstwo i wychowywała dzieci, a jej mąż uczył w szkole.


Rozalia Pietraszek (z d. Kostka)

urodziła się w 1921 r. w Dąbrowie k. Lubaczowa. W czasie wojny została wywieziona do pracy przymusowej na rzecz III Rzeszy. Po wojnie razem z mężem prowadziła gospodarstwo rolne w Szczutkowie, gdzie mieszka do dziś.


Krystyna Mrozowska-Pieracka

urodziła się w 1919 r. w Chełmie Lubelskim, gdzie w 1938 r. zdała maturę w żeńskim seminarium nauczycielskim. Przed wybuchem II wojny światowej pracowała w szwedzkiej firmie Erikson w Radomiu. We wrześniu 1939 r. przeszła pieszo drogę do Warszawy, gdzie przeżyła oblężenie stolicy przez wojska niemieckie. Jej mężem był aktor Józef Pieracki, z którym przemierzała dolnośląskie miejscowości od teatru do teatru.


Opis zdjęcia

Witold Sokołowski

urodził się w 1923 r. w Wysokiej, w dzisiejszym obwodzie grodzieńskim na Białorusi. Był członkiem X Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, która czynnie uczestniczyła w obronie Warszawy, a następnie włączyła się w akcję konspiracyjną. Jego zadaniem było m.in. zachowanie łączności między Warszawą a Świętokrzyskim Zgrupowaniem AK. Walczył w powstaniu warszawskim. Po wojnie trafił do Wrocławia, gdzie kierował kilkoma zakładami przemysłowymi. Mieszka tam do dziś i pasjonuje się wojskowością.


Adam Pastuszko

urodził się w 1922 r. w Osinkach w województwie lubelskim jako syn leśniczego. Uczęszczał do szkoły lotniczej, z której po wybuchu II wojny światowej został zwolniony i wysłany do obozu pracy. Działał w konspiracji, a po ataku III Rzeszy na ZSRR i wkroczeniu Armii Czerwonej na te- ren przedwojennej Polski wstąpił do wojska i doszedł z frontem do Olsztyna. Po wojnie – w 1946 r. zamieszkał w Wałbrzychu, gdzie aż do emerytury pracował na kolei i działał w „Solidarności”. Obecnie mieszka z rodziną w Piławie.


Marian Laśkiewicz

urodził się w 1922 r. w Nieporęcie na Mazowszu. Był harcerzem, a w czasie wojny pod pseudonimem „Wiatr” działał w ZWZ/ AK. Latem 1944 r. uciekł przed aresztowaniem do Suwałk, gdzie pracował w organizacji Todt, a następnie przedostał się do Łowicza. Po wojnie odnalazł rodzinę w Skierniewicach i przeniósł się z nią do Nieporętu, a pod koniec lat 40. XX w. przeprowadził się do Warszawy, gdzie mieszka do dziś. Pracował jako magazynier w Składnicy Księgarskiej.


Henryka Kalicka

urodziła się w 1916 r. w Petrykozach na Mazowszu. Ukończyła szkołę powszechną i Gimnazjum im. Królowej Jadwigi, po czym wyjechała do Poznania, gdzie studiowała na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego. Podczas II wojny światowej pracowała w fabryce Lohmann-Werke, a po aresztowaniu zaangażowanego w konspirację rodzeństwa wyjechała do Ściborzyc. Sama działała w konspiracji pod pseudonimem „Saturn”. W 1959 r. wyszła za mąż, a obecnie mieszka w Warszawie.


Opis zdjęcia

Alina Dąbrowska (z d. Bartoszek)

urodziła się w 1923 r. w Wesołej k. Zgierza. Zamieszkała w Pabianicach, gdzie ukończyła szkołę powszechną i żeńskie Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W czasie okupacji niemieckiej należała do Szarych Szeregów i pracowała m.in. jako maszynistka w fabryce Lohmann-Werke. Była aresztowana za działalność w konspiracji i przez 13 miesięcy więziona w Łodzi, skąd trafiła do KL Auschwitz. 18 stycznia 1945 r. została wyprowadzona w marszu śmierci, z którego w kwietniu uciekła. Po wojnie ukończyła studia w Szkole Głównej Służby Zagranicznej w Warszawie. Od 1947 do 1991 r. pracowała w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Dziś mieszka w Warszawie.


Franciszek Komasara

urodził się 1923 r. w Komorowie na Kielecczyźnie. W czasie II wojny światowej walczył w Batalionach Chłopskich pod pseudonimem „Trzcina”. W 1947 r. przyjechał do Stogów na Żuławach i przejął poniemieckie gospodarstwo, które stało się jednym z najlepiej prosperujących w regionie w zakresie hodowli bydła mlecznego. Rolnik, pszczelarz, strażak ochotnik, działacz okręgowych i krajowych organizacji mleczarskich, członek Polskiego Stronnictwa Ludowego. W czasie wolnym lubi pracować w przydomowej pasiece.


Franciszka Płaskej

urodziła się w 1916 r. we Lwowie, gdzie zastała ją II wojna światowa. Wraz z mężem została wysiedlona do Zamościa, a w 1945 r. znalazła się w Gdyni, gdzie spędziła następnych 20 lat swojego życia. Pracowała w handlu. W 1965 r. przeniosła się do Wrocławia, gdzie mieszka do dziś.


Paulina Fircowicz (z d. Ważna)

urodziła się w 1922 r. w Dolinach na Roztoczu. Mieszkała tam do początku lat 40. XX w., kiedy w ramach Aktion Zamość została wraz z rodziną wysiedlona. Po pobycie w obozach przejściowych trafiła na roboty przymusowe do Niemiec, gdzie przebywała do końca wojny. Ukończyła szkołę handlową, pracowała jako księgowa i prowadziła z mężem gospodarstwo rolne. Matka piątki dzieci. Obecnie mieszka w Lubaczowie.


Opis zdjęcia

Irena Marek (z d. Paździerz)

urodziła się w 1923 r. w Nędzy jako najstarsza z czwórki rodzeństwa. Naukę rozpoczęła w niemieckiej szkole podstawowej w Markowicach, a kontynuowała w Raciborzu, gdzie później pracowała w fabryce cygar. Podczas II wojny światowej została skierowana do Blachowni, do pracy w kuchni, i tam poznała swojego przyszłego męża Karola, który został zabity jeszcze w czasie wojny. W 1952 r. wyszła ponownie za mąż i przeprowadziła się do Opola. Po przejściu męża na emeryturę przenieśli się do wsi Bierdzany, gdzie wraz z córką mieszka do dziś.


Katarzyna Załoga (z d. Dzika)

urodziła się w 1920 r. w Baszni k. Lubaczowa. Spędziła tam dzieciństwo i młodość, a w 1940 r. została przesiedlona wraz z rodziną na Syberię, gdzie pracowała przy wyrębie i spławie drewna. Po ataku III Rzeszy na ZSRR znalazła się z rodziną w kołchozie w Uzbekistanie, skąd pozwolono im przyjechać do Polski w 1945 r. Wróciła w swoje rodzinne strony, a po wyjściu za mąż zamieszkała we wsi Załuże.


Stanisław Michnowski

urodził się w 1918 r. w Skarżysku-Kamiennej na Kielecczyźnie. Podczas II wojny światowej walczył pod Kamionką Strumiłową i działał w konspiracyjnej organizacji Gryf. W powstaniu warszawskim walczył w ugrupowaniu Obroża, a po jego upadku powrócił do rodzinnej miejscowości. Po studiach i obronie doktoratu z geofizyki pracował w obserwatorium geofizycznym w Świeciu. Obecnie mieszka w Warszawie i jest członkiem sodalicji mariańskiej.


Maria Sobulska (z d. Sterchaluk)

urodziła się ok. 1923 r. w Podkamieniu w województwie tarnopolskim, gdzie jej rodzina prowadziła gospodarstwo rolne. Spędziła tam dzieciństwo i młodość – do czasu, gdy wybuch wojny przerwał jej naukę w szkole. Po wojnie osiedliła się w okolicach Brzegu Dolnego. Przez krótki czas pracowała w zakładach odzieżowych we Wrocławiu, gdzie obecnie mieszka.


Opis zdjęcia

Jarosław Furgała

urodził się w 1919 r. w Lubaczowie. Przed wojną pracował w Junackich Hufcach Pracy w Modlinie i Warszawie, a w 1939 r. wziął udział w cywilnej obronie stolicy. Po powrocie do Lubaczowa zmobilizowano go do Armii Czerwonej, z którą stacjonował w Mandżurii. Brał udział w walkach wokół Leningradu, skąd trafił do niewoli niemieckiej i do pracy w kopalni w Estonii. Po zakończeniu wojny przyjechał na Dolny Śląsk. Mieszka w Brzegu, a od lat 60. XX w. zajmuje się twórczością malarską i rzeźbiarską.


Stefan Żywotko

urodził się w 1920 r. we Lwowie, gdzie rozpoczął swoją piłkarską karierę. Po wojnie zamieszkał w Szczecinie, gdzie został piłkarzem Gwardii, a potem trenerem Arkonii oraz Pogoni Szczecin. Karierę trenerską kontynuował w Warcie Poznań i Arce Gdynia. W latach 70. XX w. wyjechał do Algierii, gdzie aż do wybuchu wojny domowej trenował Jeunesse Sportive de Kabylie, po czym wrócił do Polski.


Agnieszka Stępień

urodziła się w 1925 r. w Mitulinie, w dzisiejszym obwodzie lwowskim. Podczas II wojny światowej, po spaleniu jej domu rodzinnego przez banderowców, przedostała się wraz z rodziną do Kluczborka. Stamtąd, poszukując domu i pracy, przeprowadziła się do Radecza, a po wyjściu za mąż – do Żerkowa. Jako matka pięciorga dzieci była gospodynią domową i pracowała z mężem w gospodarstwie rolnym. Najtrudniejszym momentem w jej życiu była śmierć męża.


Anna Kasprzyk (z d. Rygiel)

urodziła się w 1924 r. w Kozłowie w województwie tarnopolskim. Skończyła kilka klas szkoły powszechnej i jeszcze jako dziecko najmowała się do pracy w folwarku. W czasie wojny wyszła za mąż, a w 1945 r. wraz z rodziną męża wyjechała na Zachód i osiedliła się we wsi Prężynka. Do Polski w późniejszym czasie przyjechała również jej rodzina. Pracowała na roli i do dziś pielęgnuje swój przydomowy ogródek.


Opis zdjęcia

Maria Kuszyńska (z d. Wiśniewska)

urodziła się w 1917 r. w Hamborn w Niemczech, w polskiej rodzinie. W wieku trzech lat przeprowadziła się z rodzicami do Polski i niemal całe życie spędziła w Górze (dziś w województwie wielkopolskim). Od najmłodszych lat ciężko pracowała w gospodarstwie rodziców, później w majątku, gorzelni i wreszcie u siebie. Gdy miała 86 lat zaczęła zwiedzać świat wraz z wnukiem i wyruszyła w pierwszą podróż samolotem.


Kazimierz Laskowski

urodził się w 1918 r. w Wyczółkach k. Warszawy. Ukończył siedem klas szkoły powszechnej i od 14 roku życia pracował w gospodarstwie rolnym. Po wybuchu wojny przeniósł się do Warszawy, gdzie przebywał do momentu kapitulacji miasta. Po wojnie zaangażował się w działalność na rzecz ruchu ludowego, kółek rolniczych, Warszawskiej Spółdzielni Ogrodniczej oraz na rzecz rodzinnych Wyczółek. Tę pracę uważa za sedno swojego życia.


Danuta Jaworska-Thomas

urodziła się w 1920 r. w Witkowie pod Gnieznem. W 1951 r. ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Poznaniu, a w 1955 r. łódzką PWSSP. Na rok przed uzyskaniem dyplomu wyższej uczelni związała się ze Spółdzielnią Artystów ŁAD, a od 1967 r. z Pracownią Doświadczalną Tkactwa Artystycznego. W latach 1968–1989 r. pełniła rolę artystki-pedagoga w szkołach średnich w Warszawie. Czuje się obywatelką świata.


Jadwiga Grabowska-Hawrylak

urodziła się w 1920 r. w Tarnawcach pod Przemyślem, a wychowała w Przemyślu, gdzie w 1939 r. zdała maturę. Podczas wojny pracowała w Krośnie, mieszkając z rodziną w pobliskiej Korczynie. Po wojnie trafiła do Jeleniej Góry i pracowała w Jeleniogórskim Zakładzie Przemysłu Artystycznego. Potem przeniosła się do Wrocławia, gdzie ukończyła architekturę na politechnice. Pracując w Państwowym Biurze Projektowym i Miastoprojekcie, zaprojektowała wiele rozpoznawalnych, modernistycznych budynków. Zmarła w 2018 r.


Opis zdjęcia

Katarzyna Glier (z d. Hardyn)

urodziła się w 1912 r. w Zabierzowie Bocheńskim w Małopolsce. Jako nastolatka pracowała w okolicznych majątkach ziemskich, a w wieku 16 lat przeniosła się do Krakowa i zaczęła pracować jako opiekunka dzieci wdowca i wojskowego, Franciszka Gliera, który po wielu latach został jej mężem. Po wojnie trafiła do Cedrów Wielkich na Żuławach, gdzie wcześniej Franciszek został zastępcą sekretarza gminy. Przez wiele lat pracowała jako kucharka.


Tadeusz Głożek

urodził się w 1920 r. w Zabojkach w województwie tarnopolskim. Podczas II wojny światowej walczył w szeregach I Armii Wojska Polskiego, gdzie uzyskał stopień podporucznika. Po wojnie przez wiele lat był strażakiem ochotniczej straży pożarnej i aż do przejścia na emeryturę w 1980 r. pracował jako rolnik. Mąż Stanisławy, ojciec Ireny i Kazimiery.


Czesław Sowa

urodził się w 1917 r. w Porębach Nowych na Mazowszu. Jego rodzice prowadzili gospodarstwo rolne, a on od najmłodszych lat im pomagał. W 1939 r. został powołany do wojska i stacjonował w Brześciu nad Bugiem. Brał udział w kam- panii wrześniowej, a po rozwiązaniu oddziału powrócił do domu. W 1945 r. ożenił się i zamieszkał z żoną w Wólce Pieczącej, gdzie przez wiele lat wspólnie prowadzili gospodarstwo, a następnie przekazali je swoim dzieciom. Był członkiem Rady Gminy w Dobrem.


Irena Wróblewska

urodziła się w Podkamieniu w województwie tarnopolskim. Jako uczennica jeździła na wiele wycieczek po Polsce. W czasie II wojny światowej była świadkiem tragicznych wydarzeń na Wołyniu. Po zakończeniu wojny została przesiedlona na Zachód i ostatecznie zamieszkała w Brzegu Dolnym. Po maturze ukończyła kursy z księgowości, ale pracowała z mężem w gospodarstwie rolnym.


Opis zdjęcia